Urodził się w nieprzebytych gąszczach stoku góry Radziejowej, tam gdzie opada ona gwałtownie ku huczącym po kamieniach w dole Małej i Dużej Roztokom Ryterskim.
Rogaś z Doliny Roztoki, Maria KownackaLasy Beskidu Sądeckiego
Nie sądziłem, że podróż na południe Polski wciągnie mnie w lekturę książki z lat dziecięcych. - To pod tą leśniczówką Kownacka siedziała i pisała “Rogasia” - powiedział Krzysiek z Nadleśnictwa Piwniczna w trakcie naszej rozmowy - i tak zaczęła się pierwsza opowieść z “Księgi Lasów” - o Lasach Beskidu Sądeckiego.
ZZ Krakowa można tu dojechać pociągiem lub autobusem. Kilka godzin zajmuje dotarcie do granic Beskidu, ale to dalsza podróż w jego obrębie wydaje się ciekawa. Szczególnie trasa pociągiem wzdłuż Popradu przez Popradzki Park Krajobrazowy. Maluje się jako coś ciekawego i mało znanego. Jadąc wzdłuż tej rzeki, oddzielającej Polskę od Słowacji, dawno nie pragnąłem tak bardzo być w tym mijanym przez nas pociągu. Rzeka rozdziela dwa pasma górskie - Radziejowej i Jaworzyny Krynickiej.
Ciesze się, że zaczynamy całą Księgę w tym miejscu. To piękne lasy, bardzo stare i różnorodne. Oprowadza nas po nich Krzysiek. Gawędzimy o jego pracy, o Beskidzie oraz o fotografii, która jest jego wielką pasją. Pierwsze kroki kierujemy do centrum edukacji, które jest jego bazą. To taki człowiek, który mówi, że pokaże Ci tylko jedno zdjęcie, a godzinę później kończysz oglądać całą prezentację.
Rozmawiamy o charakterystycznych dla tego regionu: rysiu, żbiku, wilku, jaworzynie karpackiej, orłach. Dowiaduję się o czterech rodzajach traszki. Opowiadam, co chcę stworzyć. Naprowadzamy to wszystko na mapę i ruszamy.
Mapa
Przyjrzyjmy się dokładnie Lasom Beskidu Sądeckiego, które tworzą Leśny Kompleks Promocyjny. Jesteśmy na samym południu Polski, tuż przy granicy ze Słowacją.
Rezerwaty
Na terenie lasów znajdziecie dziewięć rezerwatów, które powstały by chronić unikalne na ich terenie rośliny lub zwięrzęta.
A jeden ze wględu na wartości historyczne.
Fragment jodłowej puszczy karpackiej, chronione grzyby soplówki.
Unikalny na skalę europejską, reliktowy stan lipy drobnolistnej w zasięgu regla dolnego Karpat.
Fragment zespołu buczyny karpackiej; rzeźba terenu, jary źródliskowe i wąwozy.
Stare jodły i buki - fragment puszczy karpackiej. Siedliska głuszca.
Naturalne drzewostany jodłowo-bukowe w paśmie Jaworzyny Krynickiej.
Naturalny starodrzew jodłowo-bukowy; grzebienie skalne z piaskowców gruboziarnistych.
Okopy Konfederatów Barskich z XVIII wieku.
Ochrona drzewostanów bukowych i bukowo-jodłowych w wieku około 160 lat, charakterystycznych dla pierwotnej puszczy karpackiej.
Ochrona drzewostanów bukowo-jodłowych charakterystycznych dla pierwotnej puszczy karpackiej w wieku około 230 lat.
W lesie
Krynica Zdrój, Muszyna, Piwniczna - coś Wam te nazwy mówią, kiedy odmienicie je na nazwy wód mineralnych? To w tych rejonach znajduje się najwięcej w Polsce źródeł mineralnych. Chodząc po lesie, co rusz napotykamy małe i średnie strumyki.
Idąc dalej - buk, jodła, jaworzyna karpacka, języcznik zwyczajny, miesiącznica trwała, goryczka trojeściowa czy gniewosz plamisty. Traszka górska, pospolita, grzebieniasta i karpacka. Mógłbym tak jeszcze długo wymieniać te pięknie niezrozumiałe nazwy.
Beskid Sądecki to dom 45 z 65 ssaków lądowych żyjących w Polsce. Wielu gatunków chronionych. 110 ze 148 gatunków ptaków, żyjących w Karpatach. Ustępuje tylko Puszczy Białowieskiej pod względem naturalności swojej składni. To też najbardziej strome lasy w Polsce, szczególnie w okolicach Piwnicznej, i miejsce, w którym dokonuje się reintrodukcji głuszca, dzięki której ten rzadki ptak w Polsce ma powrócić do okolicznych lasów.
Uważaj, żeby się nie poślizgnąć - słyszę - pod liśćmi nie ma utwardzonej ziemi. Faktycznie, pniemy się dość stromym zboczem. Jedyne drzewa, które mogą tu rosnąć, muszą mieć długie korzenie - na przykład jawor. A tym zawsze kojarzy określony zespół roślin a razem tworzą coś na kształt mini-lasu, zwanego właśnie jaworzyną karpacką.
Na zdjęciach z boku widzicie fragment jaworzyny, a te zielone liście to języcznik zwyczajny, który jest jednym z gatunków paproci. W Polsce objęty jest ścisłą ochroną gatunkową już od końca lat 50.
Jodła - należy do drzew z rodziny sosnowatych. Najczęściej występuje w Azji i Ameryce Północnej. W Polsce podziwiać można głównie jodłę pospolitą. Jodła jest bardzo wysokim drzewem, największe w Europie osiągają nawet 55 metrów - a te, które widzicie na zdjęciu i filmie, przekraczają 50 metrów. Kolor jej jest szary (popielaty), a drewno jasne.
Co ciekawe, jodła ma swoje miejsce także w mitologii, to z jej drewna zbudowano podobno konia trojańskiego. W związku z tym, że jest to miękkie drewno, Rzymianie używali go jako tabliczki do pisania.
Orzeł przedni to największy gatunek orłów Aquila. Rozpiętość jego skrzydeł sięga nawet 225 cm, a długość ciała wynosi 80-90 cm. Gatunek ten występuje w Kanadzie, zachodniej części USA, na Półwyspie Pirenejskim, na Bałkanach, w południowej część Francji, w Alpach, dalej na Morzu Śródziemnym, w Karpatach, Szkocji, Anglii, Skandynawii, Białorusi i krajach bałtyckich, w Rosji, w północnej Azji, Turcji, na Kaukazie i Bliskim Wschodzie, w Chnach, Mongolii i wielu innych krajach.
W Polsce występuje bardzo nielicznie (ok. 30-35 par). Większość z nich zasiedla Bieszczady, Beskid Niski, Sądecki, Pieniny, Gorce, Beskid Żywiecki i Tatry. W naszym kraju gatunek ten jest pod ścisłą ochroną. Jego pokarm to przede wszystkim ssaki i średniej wielkości ptaki, kuny, sarny, zające, koty, lisy, gołębie, sowy i drób.
-Zwalił mnie z nóg. Naprawdę - opowiada Krzysiek o puszczyku uralskim. Kiedy mają młode i jesteś w pobliżu gniazda są agresywniejsze. Jestem dużym chłopem, ale w głowie mi się zakręciło.
W Polsce populację puszczyka szacuje się na kilkaset par a są to jedne z największych sów w Europie. Spójrzcie na nie - czyż nie są majestatyczne? W tym gatunku to samice są znacznie większe od samców - ale w pary łączą się na całe życie.
Edukacja
Początkowo nie chciałem nić pisać o edukacji, choć bardzo mnie o to proszono. Skrupulatnie notowałem, zobaczyłem salkę edukacyjną, pokazującą różne zwierzęta w ich naturalnym otoczeniu.
Ale.
Ten plac zabaw dla dzieci bardzo mi się spodobał. Podchodziłem do wielu plansz, próbując zgadnąć co kryje się po drugiej stronie. Dotykałem różnych rodzajów drewna. Z grzybami nie miałem problemów. Z ptakami drapieżnymi już poszło gorzej. Jednocześnie wynotowywałem, że w ciągu roku Nadleśnictwo prowadzi zajęcia dla kilku tysięcy dzieci i tworzy rozmaite ścieżki w lasach oraz takie właśnie miejsca.
Kliknijcie w obrazek i sprawdźcie się sami.
Fotopułapki
Na koniec mamy dla Was coś specjalnego. Lasy Beskidu Sądeckiego to jedne z czterech w Polsce, w których spotkamy niedźwiedzia, wilka oraz rysia. Te ostatnie najłatwiej, choć nadal trudno sfotografować, dlatego jeśli widzimy ich nagrania na filmach to z reguły pochodzą z fotopułapek.
Te cztery obrazki poniżej to młode rysie, które pożywiają się tuż przed kamerą - ale też bawią z nią.
To pierwszy z wielu wpisów, które składają się na Księgę Lasów. Zabieramy Was w podróż po polskich lasach.
Chciałem bardzo podziękować za wielkie wsparcie i pomoc Krzysztofowi Tomasiakowi z Nadleśnictwa Piwniczna (który jest również autorem części zdjęć w tej opowieści) oraz Piotrowi Horzeli z PH on Tour.
22 komentarze