Tango Story to multimedialna opowieść o historii tanga. Zabierze Was przez Kubę, Hiszpanię aż po Urugwaj i Argentynę. Kim byli najważniejsi kompozytorzy? Jaki wpływ kubańska habanera, hiszpańska contradanza i urugwajskie candombe odegrały w tworzeniu tańca? Jak rozwijało się tango na przestrzeni dekad? I jakie jest dzisiaj?
Tango w XXI wieku jest określane jako neotango. Te ostatnie tendencje można opisać jako „electro tango” lub „tango fusion”, gdzie wpływy elektroniczne słychać w wielu zakresach: od bardzo subtelnych, do raczej dominujących.
Zespół Tanghetto czy Carlos Libedinsky są dobrymi przykładami subtelnego wykorzystania elementów elektronicznych. Muzyka ta nadaje wrażenie, kompleks rytmiczny i melodyjny splątanie, które sprawia, że tango jest tak wyjątkowe. Gotan Project to grupa, która powstała w Paryżu. W jej skład wchodzą muzycy – Cohen Solal, Eduardo Makaroff i Christoph H Müller. Tworzą oni dźwięk wyposażony w wiele elementów elektronicznych. Niektórzy tancerze lubią tańczyć do tej muzyki, choć wielu traktują ją jako przerwy w określonym stylu i tradycji.
Bajofondo Tango Club to kolejny przykład electro-tango. W 2004 roku wytwórnia płytowa, World Music Network, wydała zbiór pod tytułem „The Rough Guide to Tango Nuevo”.
We wrześniu 1955 argentyński prezydent, Juan Perón w wyniku puczu został odsunięty od władzy. Udało mu się uciec z kraju samolotem do Wenezueli, a następnie do Hiszpanii. Zmiany te przyniosły zupełnie inny klimat polityczny, a dla tanga przyszły trudne czasy.
Nacjonalistyczny rząd Peróna zachęcał do tworzenia muzyki argentyńskiej, także poprzez wprowadzenie na przykład limitów na ilość muzyki zagranicznej w radiu. Nowy system wszystko co argentyńskie traktował jako podejrzane i kojarzące się z byłym prezydentem. Dlatego zachęcał do sięgania po zagraniczną muzykę, rock and roll i nową kulturę świata młodzieży. Poza tym nowe władze zakazały spotkań więcej niż trzech osób, ponieważ istniała ich zdaniem obawa przed zbiorową agitacją polityczną. Dlatego publiczny taniec stał się praktycznie niemożliwy i zszedł do podziemia. Tango również. W ciągu kilku lat staje się jakby ruchem masowym ogromnej część populacji Buenos Aires. “Wyznawanie” tanga było powodem do prześladowań, przyczyną obecności artystów na czarnej liście, wtrącania ich do więzień i łączenia z peronistami.
Zespół z Ameryki Południowej grający tango argentyńskie. Składa się z siedmiorga muzyków o narodowości argentyńskiej i urugwajskiej. Jego liderem jest Gustavo Santaolalla. Twórczość zespołu często jest porównywana do Gotan Project ze względu na styl, który w podobny sposób łączy akustyczne tango i muzykę elektroniczną, nazywany także „electrotango” lub „tango fusion”. Muzyka Bajofondo poza swoistym elementem magii muzycznej zawiera również elementy trip hopu, drum and bass i chill-outu.
Pierwsze płyta zespołu Bajofondo Tango Club” wydana w roku 2002 osiągnęła spory sukces.
Dyskografia:
Wraz z rozwojem nowych form tańca zaczęła rozwijać się nowoczesna muzyka. Stare tanga remiksowano lub komponowano jako całkiem nowe utwory, często mieszając elementy tanga, muzyki house, jazzu, a nawet hip hopu. Tak powstał nurt muzyczny nazywany electrotango (lub electro tango). Znany muzyk, Carlos Libedinsky, mówił o potrzebie nowej muzyki w ten sposób: „Było coś, co wydawało mi się dziwne. Wielu eksperymentowało z nowymi formami tańca, ale muzyka, do której tańczyli, nie wydawała się z tymi próbami harmonizować. Ja także czułem w milongach bogactwo żywej energii, ale jednocześnie cała grana tam muzyka została stworzona przez ludzi od dawna nieżyjących. Ważny kawałek tradycji wydawał się pozostawać jakby opuszczony.
Najbardziej znani twórcy nurtu electrotango to: Gotan Project, Bajofondo Tango Club, Electroqtango, Otros Aires, Carlos Libedinsky, Malevo, Tanghetto, Narcotango, San Telmo Lounge, Ultratango, Tabaré Leyton, Tranxgo, Debayres, TangoBit, Sudestada Tango Lounge, Buenos Aires Tango Beats.
Tango napisane w 1919 roku przez 22-letniego Gerardo Matos Rodrigueza, Urugwajczyka. Jest uznawane za najsłynniejsze urugwajskie tango. Napisane zostało jako marsz.
Z początku było grane w kawiarni La Giralda w Montevideo w Urugwaju. Jedno z pierwszych nagrań wykonała orkiestra Alonso – Minotto. Roberto Firpo dokonał aranżacji na melodię tanga i napisał trzecią część oraz dokonał pierwszego nagrania tej wersji.
W krótkim czasie “La Cumparsita” stała się olbrzymim przebojem. Enrique Maroni i Pascual Contursi ułożyli do niej nowy tekst, nazywając ją “Si Supieras” (Gdybyś wiedziała). Wkrótce po podbiciu Buenos Aires piosenka zawojowała świat i tango zaczęło z nią być utożsamiane i kojarzone.
Argentyński kompozytor tanga i skrzypek. W 1922 roku dołączył do orkiestry Juana Maglio, później grał z bandoneonistą, Paquito Bernardo. W następnym roku dołączył do orkiestry Roberto Firpo i grał obok skrzypków – Octavio Scaglione i Cayetano Puglisi.
W 1926 roku Vardaro skomponował swoje pierwsze tango “Grito del alma.” W 1929 roku dołączył do Osvaldo Pugliese, aby wraz z nim rozwijać Vardaro-Pugliese Sextet. Grali razem do 1931. Dwa lata później natomiast stworzył sekstet z Anibalem Troilo i Jorgem Fernandezem Argentino (bandoneon), Hugo Baralisem i Vardaro (skrzypce), Pedrem Carracciolo (kontrabas) i Josem Pascualem (fortepian). W 1935 roku dołączył trzeci bandoneonista, Eduardo Marino, a w 1937 śpiewacy – Francisco Alfredo Marino, Carlos Lafuente Guillermo Arbos i Nelly de la Vega. Zespół występował głównie w kawiarniach, kabaretach oraz w radiu w Buenos Aires i Montevideo. W 1938 roku Verdaro grał z Lucio Demare w zespole, z piosenkarką Juan Carlos Miranda i dwoma fortepianami.
W 1955 roku dołączył do Orquesta de Cuerdos Astora Piazzolli, a w 1961 roku przeniósł się do pierwszego kwintetu Piazzolli. W tym samym okresie współpracował także z orkiestrą Carlosa di Sarli.
Grupa muzyczna, jedna z najważniejszych na scenie neo tango. Styl Tanghetto to mieszanka tanga i muzyki elektronicznej. Zespół powstał pod koniec 2002 roku. Został wymyślony przez producenta i kompozytora, Maxa Masriego, do którego przyłączył się gitarzysta i kompozytor, Diego S. Velázquez. Obecny skład zespołu obejmuje bandoneon, wiolonczelę, fortepian akustyczny, akustyczne i elektryczne gitary, perkusje elektroniczne i akustyczne oraz syntezatory. Główną cechą ich muzyki jest bilans elektronicznych i etnicznych brzmień, w rytmie neo tanga.
Do najważniejszych albumów zespołów należą: “Emigrante” (electrotango), “Hybrid Tango”, “Tangophobia”, “VIVO”, “Incidental Tango”.
Carlos Libedinsky – argentyński muzyk, producent i kompozytor tang argentyńskich, a także tancerz tanga. Najbardziej znany jest ze swojego projektu Narcotango. Zespół składa się z pięciu członków i wykonuje muzykę neo-tango. Jego inspiracjami muzycznymi są gatunki takie jak: rock, pop, blues, muzyka średniowieczna i renesansowa.
W 1992 roku Libedinsky założył duet Los Mareados , gdzie był także kompozytorem. Około 2002 roku jako jeden z pierwszych wprowadził muzykę elektroniczną do utworów tanga – czym zapoczątkował ruch tanga alternatywnego. W 1986 r. został dyrektorem szkoły muzycznej Tademus w Buenos Aires.
Gotan Project – międzynarodowy zespół muzyczny, który powstał w 1999 r. W jego skład wchodzą m.in. Philippe Cohen Solal (Francuz), Eduardo Makaroff (Argentyńczyk), oraz Christoph H. Müller (Szwajcar).
Pierwszym utworem grupy był “Vuelvo Al Sur/El Capitalismo Foraneo”. Ukazał się on w 2000 r. jako zapowiedź albumu “La Revancha del Tango”, który został wydany w 2001 r. Muzykę graną przez Gotan Project można określić jako tango z elementami elektronicznymi.
Dyskografia:
Narcotango to grupa w skład której wchodzą argentyńscy muzycy – Libedinsky Carlos, Fernando del Castillo, Marcelo Toth i Mariano Castro. W 2001 roku argentyński muzyk Carlos Libedinsky, który wcześniej grał w duecie tanga Los Mareados, wydaje swój pierwszy solowy album, „Global Village”. Zawiera on klasyczne tanga i dwa pierwsze tanga elektroniczne, skomponowane pod wpływem zespołów trip hopu, takich jak Massive Attack, Portishead i Morcheeba.
Pierwszy album Narcotango ukazał się w sierpniu 2003 roku, wówczas też odbyła się ich trasa po Europie. W maju 2006 r. ukazał się drugi album, bardzo pozytywnie odebrany przez krytykę. Pierwszy album koncertowy, “Live Narcotango”, został wydany na DVD i CD w lipcu 2008 roku przez niezależną wytwórnię Tademus. Ten album został nagrany podczas koncertu, który zespół dał w Teatrze Bolivar Quito w Ekwadorze we wrześniu 2007.
W 2009 zostali nominowani do nagrody Latin Grammy dla najlepszego albumu Tango i Gardel Award jako najlepszy album elektroniczny tanga.
Muzyka Narcotango charakteryzuje się oryginalnym dźwiękiem oraz elektroniką, które przeplatają się, tworząc pomost między tradycją tanga oraz muzyką XXI wieku. Zespół ma istotny wkład w budowanie nowego trendu oraz włączanie go do współczesnych ekspresji, co stwarza nowy, świeży prąd w muzyce, głęboko jednak zakorzeniony w historii Buenos Aires.
Aníbal Troilo, zwany też Pichuco, urodził się 11 lipca 1914. Był argentyńskim kompozytorem i muzykiem tanga argentyńskiego, zwłaszcza bandoneonu, oraz dyrygentem orkiestry tanga.
Był jednym z najbardziej popularnych tancerzy podczas złotej ery tanga (1940-1955).
W dzieciństwie Troilo uwielbiał słuchać i dotykać bandoneonu w barach w sąsiedztwie. W wieku 10 lat przekonał matkę, aby kupiła mu pierwszy bandoneon. Znaleźli instrument za 140 pesos, płatne w 14 ratach po 10 pesos. Niestety po czwartej racie sprzedawca zniknął, nie zostawiając bandoneonu.
Troilo jest najbardziej znany ze swoich wystąpień instrumentalnych. Nagrywał także z wieloma wokalistami, takimi jak Francisco Fiorentino, Alberto Marino, Floreal Ruiz, Roberto Goyeneche, Raul Beron i Edmundo Rivero. Rytmiczne instrumentalne nagrania z wokalistą Francisco Fiorentino od 1940 r. są ulubionymi we współczesnych salonach tanga oraz na milongach. Astor Piazzolla zaangażował go do gry w orkiestrze w latach 1939-1944.
Ze swoją orkiestrą pracował nieprzerwanie prawie do śmierci. W latach 1953-65 działał równolegle w duecie z gitarzystą Roberto Grelą.
Był uwielbiany w Argentynie, a jego śmierć 18 maja 1975 wzbudziła tam podobne emocje, co śmierć Carlosa Gardela kilka dekad wcześniej.
Alfredo Gobbi był bardzo barwną osobowością – kompozytorem, skrzypkiem, aranżerem, jednym z najbardziej wykwalifikowanych i najważniejszych interpretatorów muzyki tanga. Wniósł bardzo osobisty styl tworzenia tanga, sposób jego odczuwania i wyrażania. W swoich oryginalnych, estetycznych koncepcjach, z wyraźnym charakterem innowacyjnym, wspomnień starego czasu i wartości, które pozwoliły mu do krystalizacji jednego z najbardziej kolorowych i autentycznych przejawów tanga instrumentalnego. Jego wkład w styl gatunku jest ogromny.
Alfredo Gobbi wykorzystał pojedyncze rytmiczne podziały jego orkiestry, osiągając typ tanga z atrakcyjnym wykorzystaniem tempa rubato (dowolne wydłużanie i skracanie dźwięków), oraz interpretacjami, które dają dźwięku piękno i hierarchię do manifestowania artystycznego jego jakości.
Na liście najbardziej znanych utworów, wykonywanych przez jego orkiestrę, znajdziemy: “La viruta”, “Jueves”, “El incendio”, “Orlando Goñi”, “Racing Club”, “Chuzas”, “Pelele”, “La catrera”, “El andariego”, “Nueve puntos”, “Camandulaje”, “El engobiao”
Stworzył dramatyczne aranżacje tanga, obecnie często wykonywane w czasie prezentacji scenicznych. Jest też tańczony na milongach, chociaż jego muzyka jest trudniejsza do interpretacji ze względu na zmiany rytmu.
Pugliese grał w kwartecie Enrique Pollet, w orkiestrze Roberto Firpo, a w 1927 był pianistą w orkiestrze Pedro Maffia. Razem ze skrzypkiem Elvino Vardaro opuścili orkiestrę Maffia i założyli własny awangardowy zespół. Grupa Vardaro-Pugliese debiutowała w Café Nacional, a potem wraz z poetą Eduardo Moreno i Maleną de Toledo, piosenkarką, jeździła po Argentynie.
Pugliese napisał pierwsze nowoczesne tango „Recuredo” w 1924 roku, nagrane pierwszy raz 9 lipca 1926 roku przez de Caro. Słowa do „Recuredo” napisał Eduardo Moreno. Później stworzył m.in. utwory: „La yumba”, „Negracha”, „Malandraca”. Ta ostatnia jest przyrównywana do muzycznego kubizmu, abstrakcyjnego tanga.
Swoją pierwszą orkiestrę stworzył w 1936, a jej debiut odbył się w La Nacional on Corrientes. Następna orkiestra powstała w 1939 roku, a pierwsze nagrania – w 1943 roku.
W 1936 wstąpił do argentyńskiej partii komunistycznej. Był w więzieniu kilka razy, m.in. przez 6 miesięcy w 1955 roku. Za każdym razem wielbiciele kładli wtedy czerwony goździk lub różę na jego fortepianie jako symbol nieobecności. Pochowany jest na cmentarzu Chacarita. Do tej pory muzycy wymawiają jego nazwisko przed koncertem, żeby przezwyciężyć złe moce.
Urodził się 7 stycznia 1903, zmarł 12 stycznia 1960. To argentyński muzyk tanga, dyrygent orkiestry tanga, kompozytor i pianista.
Początkowo grał w orkiestrze Osvaldo Fresedo, z którą nagrał 27 albumów. Jak nikt inny, wiedział, jak dobrze połączyć rytm tanga ze strukturą harmoniczną, co jest tylko pozornie proste, ale pełne niuansów i subtelności. Był utalentowanym pianistą, prawdopodobnie jednym z najważniejszych. W jego orkiestrowym programie nie było instrumentalnych solówek, ale miał on zasadniczo rytmiczną i taneczną rolę. Tylko skrzypce w wyjątkowo delikatny sposób miały krótką solówkę.
Lata 40. i początek 50. to jego okres świetności. Zespół Di Sarli-Rufino to złota strona tanga. Jego dzieła były niezwykłe. Sukcesy Di Sarli były wspaniałe i dały mu duże uznanie, które trwało aż do śmierci. U szczytu swej sławy działał z sukcesami jako lider i kompozytor.
Zdobył sławę jako wokalista tanga, choć początkowo unikał tego gatunku. W 1920 roku zaśpiewał tango “Un lamento”, które zostało bardzo dobrze przyjęte. Corsini swoją pozycję w świecie tanga zawdzięcza popularyzacji milongi Juan de Dios Filiberto „Caminito”, która pozostaje jedną z najbardziej rozpoznawalnych piosenek argentyńskich.
Corsini był także kompozytorem i autorem tekstów wielu tang, takich jak: „Flor marchita” i „Aquel kantorem de mi pueblo” ( muzyka gitarzysty Enrique Maciel). Komponował także w innych gatunkach, pisząc utwory folklorystyczne, takie jak: „Tradición Gaucha” i „A mi Palomita”, a także walc „Tristeza Criolla” na podstawie wiersza Juliána de Charrasa.
Z pewnością miał jeden z najbardziej nietypowych tangowych głosów.
Orkiestry tangowe pojawiły się wraz z zaakceptowaniem tanga przez nowe klasy społeczne, a nie tylko te najbiedniejsze, z których wyrosło. Pierwsze orkiestry były małe – głównie trzyosobowe – grane na harfę, flet i skrzypce. Muzycy byli z reguły bez większego wykształcenia, improwizowali na podstawie prostych melodii.
Z czasem dochodziły nowe instrumenty albo zastępowały je te, które już były. Pojawił się bandoneon, mandolina czy harmonijka. Potem dołączyła gitara, która zastąpiła harfę.
Roberto Firpo dodał fortepian i to do wykonań orkiestrowych, które dokonały niemałej rewolucji w tangu. Fortepian był długo używany jako instrument solowy. Nie był początkowo kojarzony z tangiem, ponieważ jest za duży i nie można było się z nim poruszać z miejsca na miejsce. To jednak on wprowadził tango do najwyższych klas społecznych.
Bandoneon zastąpił flet, fortepian zastąpił gitarę – co nazywało się ”typową orkiestrą” czyli “tipica Orquesta “. Wśród wielkich pianistów w tych wczesnych orkiestrach był Agustín Bardi, Enrique José Martínez i Saborido. Wielu gitarzystów, takich jak Domingo Greco, Samuel Castriota Luciano Ríos i Luis Bertein przestawiło się na fortepian lub kontynuowane grę zarówno na gitarze, jak i fortepianie.
Swoje orkiestry tworzyli najwybitniejsi twórcy tang. Był to najwyższy poziom, z którego można było wyznaczać trendy i eksperymentować.
Instrument najbardziej kojarzony z tangiem, po dźwiękach, które wielu od razu rozpoznaje. Są charakterystyczne i nie pozostawiają wątpliwości, że to właśnie tango jest grane. Mimo to wcale tak szybko nie wszedł do gamy instrumentów, używanych w tangu.
Bandeneon należy do grupy instrumentów zwanej – idiofony dęte klawiszowe (według innej klasyfikacji należy do grupy aerofonów). Często mylony jest z akordeonem. Składa się z 88 lub więcej guzików i posiada czworokątną obudowę. W 1854 r. w Niemczech Heinrich Band zbudował pierwszy bandeneon. Od jego nazwiska pochodzi nazwa instrumentu. Według pierwotnego założenia miał służyć do grania muzyki religijnej w kościołach. Współcześnie wykorzystywany jest przede wszystkim do grania tanga. Za wybitnego wirtuoza bandoneonu uznawany jest Astor Piazzola.
9 lipca 1816 roku Argentyna stała się niepodległym krajem, co formalnie nastąpiło w miejscowości San Miguel de Tucumán. W XIX wieku w Argentynie odbywały się liczne wojny domowe, które wpłynęły na reorganizacją państwa i utworzenie federacji ze stolicą w Buenos Aires. W drugiej połowie XIX wieku wielka fala emigracji z Europy dotarła do Argentyny. To właśnie ona odcisnęła bardzo silne piętno na argentyńską kulturę i demografię. W tym okresie Argentyna podążała drogą bardzo stabilnego rozwoju gospodarczego, a na początku XX wieku była siódmym krajem na świecie pod względem rozwoju gospodarczego.
Candombe powstało w Montevideo i jest charakterystyczne dla grupy afro-urugwajczyków. Oparte jest na stylu bębnienia charakterystycznym dla plemion bantu w środkowej i południowej Afryce. Ten styl muzyczny oparty jest na trzech różnych bębnach: chico, repique i fortepian. Skomplikowana choreografia składa się z dzikich rytmów, swobodnie improwizowanych kroków i energicznych ruchów ciała.
W niewielkim stopniu candombe jest grane w Brazylii, Argentynie i Paragwaju. Bez wątpienia miało duży wpływ na rozwój tanga argentyńskiego. W 2009 roku muzyka candombe i jej przestrzeń społeczno-kulturowa zostały wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO.
W trzeciej dekadzie XIX wieku słowo “candombe” zaczęło pojawiać się w Montevideo, odnosząc się do samopomocy społeczeństw tanecznych założonych przez osoby pochodzenia afrykańskiego.
Taniec i rodzaj muzyki pochodzący z Kuby, rozpowszechniony w Hiszpanii, w tempie umiarkowanym i metrum 2/4. Charakteryzuje się silnym akcentem na pierwszej części taktu, zrytmizowany. Nazwa „habanera” powstała w Madrycie w 1850 r. Jedną z najsławniejszych habaner świata jest piosenka “La Paloma” oraz melodia “El Arreglito” napisane przez Sebastiána Iradiera.
Na początku XX wieku habanera była modnym tańcem towarzyskim. W stylizowanej formie występuje też w twórczości wielu kompozytorów muzyki koncertowej, m.in. Georges’a Bizeta, Maurice’a Ravela i Claude’a Debussy’ego. Obecnie habanera jako taniec nie jest popularna. Jej kroki można znaleźć w książce opublikowanej przez Lugonesa w 1969 roku. Warto sobie uświadomić, że wczesne tanga argentyńskie, np. wersja „Emancipation” Alfredo Bevilaqua z 1912 roku, są habanerami. Jeszcze na początku XXI wieku habanera jako pieśń przetrwała w Katalonii, na północ od Barcelony.
Habanera miała wpływ na wczesny rozwój tanga argentyńskiego. Jest również wolniejsza i bardziej płynna niż contradanza.
Taniec towarzyski zbiorowy, mający angielskie pochodzenia. Największą popularnością cieszył się we Francji od końca XVIII wieku, w XIX w. przekształcił się w inny taniec zwany kadrylem. Był bardzo popularny w Hiszpanii w XVIII w. skąd rozprzestrzeniał się w kierunku Ameryki Południowej i Łacińskiej.
Trudno wskazać dokładne pochodzenie contradancy, jak to w przypadku wielu tańców bywa – ich korzenie są szerokie. Najbardziej prawdopodobne jest jednak, że z Francji contradanca dostała się na Kubę za sprawą francuskich emigrantów, uciekających przed rewolucją na Haiti w latach 1791-1803. Inna teoria mówi, że taniec ten trafił na Kubę bezpośrednio z Francji, Hiszpanii i Anglii kilkadziesiąt lat wcześniej.
Tango pojawiło się w Polsce głównie dzięki nagraniom gramofonowym, ale także docierało poprzez artykuły prasowe i filmy. Już w 1913 “Tygodnik Illustrowany” pisał o początkach tanga, choć nie do końca tak było.
Osobą, która odegrała bardzo ważną rolę przy wprowadzeniu i propagowaniu tanga był Edward Józef Kuryłło, który był wszechstronnie wykształconą muzycznie osobą, dużo podróżował, interesował się baletem i tańcem. To on wprowadził na warszawską scenę najmodniejszy wówczas taniec, czyli tango. Swoje oryginalne pomysły pokazywał w Teatrze Nowości (operetka), któremu dyrektorował Ludwik Śliwiński.
I właśnie w Teatrze Nowości 28 października 1913 roku w spektaklu “Targ na dziewczęta” Lucyna Messal i Józef Redo zatańczyli publicznie jedno z pierwszych tang. Prawdopodobnie choreografię do tej sztuki stworzył Kuryłło.
Później dopiero około 1919 r. aktor Karol Hanusz śpiewał w Warszawie „Ostatnie Tango” z muzyką Emile Deloire.
Trzy lata później Stanislaw Ratold nagrał polską wersję „Tango du reve” z muzyką Edouarda Malderena. W 1925 r. tango w Polsce było już tak popularne jak walc i fokstrot. W Warszawie przed wojną tańczono je Kawiarni Adria, gdzie występował m.in. orkiestra Eduardo Bianco. W 1925 roku Zygmunt Wiehler skomponował tango „Nie dziś to jutro” dla Hanki Ordonówny, gwiazdy kabaretu Qui pro Quo. I to był przełom. Tango zaczęło być w Polsce bardzo popularne. Dwa lata później hitem stało się tango „Wanda” Andrzeja Własta z muzyką Jerzego Petersburskiego.
Lata 30. to wspaniały okres rozkwitu tanga. W 1929 r. Jerzy Petersburski skomponował „Tango milonga”, który stał się międzynarodowym przebojem dzięki refrenowi przetłumaczonemu na języki niemiecki i angielski.
Najbardziej znani wykonawcy polskiego tanga to: Mieczysław Fogg, Janusz Popławski, Stefan Witas, Albert Harris. Andrzej Włast był najbardziej znanym autorem słów, ale teksty tang tworzyli także: Marian Hemar, Julian Tuwim czy Jerzy Jurandot.
Pierwsza tangowa grupa złożona była przez dwóch Afro-Argentyńczyków – czarnoskórego Casimiro Alocarta (skrzypce) i
Sinforoso (klarnet). W latach 1870-90 organizowali małe koncerty w Buenos Aires. Byli autorami i wykonawcami wielu wczesnych tang wymienionych jako „anonimowe”, ponieważ w tamtym czasie nie były podpisywane.
Przed 1900 r. odtwarzano następujące tanga: „El queco” (anonimowe, przypisywane klarneciście Lino Galeano w 1885 roku), „Señora casera” (anonimowe, 1880), „Andate a la Recoleta” (anonimowe, 1880), „El Porteñito” (Gabriel Diez, 1880), „Tango Nº1” (Jose Machado, 1883), „Dame la lata” (Juan Perez, 1888), „Que polvo con tanto Viento „(anonimowe, 1890), „No me opony con la tapa de la olla ” (1893),”El Talar” (Prudencio Aragon, 1895).
Ze słowem “tango” sytuacja nie jest taka oczywista. Po pierwsze nie istnieje jedna, spójna ścieżka pochodzenia, z którą wszyscy się zgadzają. Jak niezbadane są początki i prekursorzy tego tańca, którzy owiani są tajemnicą, tak etymologia tego słowa ma różne źródła. Na pewno możemy powiedzieć, że samo słowo pojawiło się wcześniej niż taniec. Pierwsza (nie historyczna, ale dominująca) wersja mówi, że po raz pierwszy słowo „tango” pojawiło się nie w Argentynie, ale na jednej z Wysp Kanaryjskich (Isla de Hierro) oraz w innych częściach Ameryki. Z kolei słownik Hiszpańskiej Akademii Królewskiej z 1925 definiuje „tango” jak wcześniejszy, ale bez łacińskiej etymologii „taniec wyższych sfer importowanych z Ameryki na początku tego stulecia”. Słowo „tango” może także wywodzić się z języków afrykańskich, co oznacza „miejsce zamknięte” lub dosłownie „zajętą ziemię”.
To najwcześniejszy okres w historii tanga. Można go wręcz określić prehistorycznym, bo widać już wszystkie znaki, że tango nadchodzi, ale to dopiero pojedyncze zwiastuny. W 1866 r. pojawia się w gazecie pierwsza argentyńska wzmianka o tangu. Cytuje ona utwór “La Coqueta”, ale jeszcze bez użycia słowa tango!
W 1876, czyli 10 lat później, dzieje się jedno z milowych wydarzeń w historii tanga, bardzo popularne staje się tango-candombe (na bazie tego urugwajskiego tańca) – el merenguengué. W lutym 1876 r. odbył się afro-argentyński festiwal w trakcie karnawału i to właśnie dzięki niemu, zaprezentowana tam piosenka, zaczęła zdobywać popularność. Wykonywana jest na harfie, skrzypcach i flecie z akompaniamentem bębnów charakterystycznych dla candombe.
Pierwsze wielkie tango zostało napisane około 1905 r. przez Angeolo Villoldo, śpiewaka, grającego na gitarze. Utwór miał tytuł „El Choclo”. Jest jednym z tych, które rozpoznaje się po kilku dźwiękach i prawie każdy natychmiast przyznaje, jakie to tango. Villoldo napisał wiele znanych tang, a jego utwory są regularnie grane do dziś. On jest pierwszym wielkim artystą tanga, które możemy nazwać. Co ciekawe, pisał „El Choclo” jako utwór komediowy, w którym występował sam. Choclo oznacza dosłownie kolby kukurydzy, ale Villoldo używał go w mniej dosłownym, a bardziej sprośnym znaczeniu. Jego słowa zostały zastąpione w 1940 roku.
Przełom XIX i XX wieku i europejska imigracja przyniosła wielu Włochów do Buenos Aires, często z Neapolu. Przywieźli oni ze sobą bardziej liryczny styl gry skrzypcowej oraz melodyjny wpływ piosenki neapolitańskiej, kluczowy czynnik melodyczny, który charakteryzuje piękno tanga.
Po kilku dekadach kombinacji muzycznych, lirycznych i kulturalnych, a także w dwóch ostatnich dziesięcioleciach XIX wieku tango wróciło do początkowych form starego tanga (milonga, z nutą kubańskiej habanery, candombe i korzeniami andaluzyjskimi). Oryginalna forma, z własną tożsamością, wchodziła na scenę. Aby podkreślić tę oryginalność, sami muzycy określali to tango jako „tango creole”.
Ogólnoświatowe rozprzestrzenianie się tanga przypadło na początek 1900, kiedy bogaci synowie rodzin argentyńskich przyjechali do Paryża i pokazali tango w społeczeństwie otwartym, chętnym do innowacji. Od 1913 r. tango stało się zjawiskiem międzynarodowym w Paryżu, ale też w Londynie i Nowym Jorku. Argentyńska elita, która unikał tanga, zostały zmuszone do przyjęcia go jako dumy narodowej.
Jako taniec stał się szalenie popularny zwłaszcza wśród klasy średniej i wyższej na całym świecie. Towarzystwo przyjęło taniec wywodzący się z nizin społecznych jako własny. W 1913 roku tango zaczęło docierać z ciemnej strony miasta do eleganckich pałaców tanecznych. W 1916 roku Roberto Firpo scementował uzgodnienia dotyczące standardu tanga, że sekstet to: dwa bandoneony, dwoje skrzypiec, fortepian i kontrabas. W 1919 r. Urugwajczyk Gerardo Matos Rodríguez stworzył “La Cumparsitę” początkowo jako marsz. Roberto Firpo dokonał aranżacji na melodię tanga, napisał trzecią część oraz stworzył pierwsze nagrania tej wersji. “La Cumparsita” staje się jednym z najbardziej znanych i rozpoznawalnych tang.
„Złota era” muzyki i tanga. Powszechnie uznaje się, że był to czas od około 1935 do 1952 roku, mniej więcej równocześnie przeplatający się z epoką big band w Stanach Zjednoczonych. To okres największego rozkwitu tanga, który łączył najwyższe osiągnięcia licznych orkiestr, kompozytorów, aranżerów, autorów słów, muzyków, wokalistów. Powstała wtedy ogromna liczba utworów, których kunszt przewyższa większość tego, co stworzono przez kolejne pół wieku. Niektórzy uważają wręcz, że potem nie powstało już nic tak znaczącego, ponieważ nie da się przebić ideału. Faktycznie, tanga z tamtych lat, mimo iż słabej jakości technicznej, do dziś królują na parkietach całego świata. W pierwszej dekadzie tego okresu tango było tworzone z myślą o tańcu, w drugiej dekadzie zaś, gdy wzrosło znaczenie radia oraz filmu, pojawił się trend tworzenia z myślą o słuchaczach i widowni.
W Złotym Wieku działają orkiestry Osvaldo Pugliese i Carlosa Di Sarli, które tworzą wiele nagrań. Di Sarli miał wzniosły dźwięk dzięki smyczkom i fortepianowi ponad bandoneonem, co słychać w „A la gran Muñeca” i „Bahía Blanca”.
Pierwsze nagrania Pugliese niezbyt różnią się od tych z innych orkiestr tanecznych, ale warto podkreślić, że artysta rozwinął i wzbogacił dźwięk tanga, który słychać w jego utworach: „Gallo Ciego”, „Emancypacja” i „La yumba”. Później muzyka Pugliese była tworzona dla publiczności i utwory te nie są przeznaczone do tańca, za to często używane w choreografii scenicznej.
„Tango Nuevo” Astora Piazzoli – po raz pierwszy usłyszane w Buenos Aires – powoduje wielkie oburzenie. Wielu ludzi mówiło, że nie może istnieć tango, które jest tak dalekie od tradycji. Jednak to krzyżowanie północnoamerykańskich i europejskich form tworzył coś dostępnego i atrakcyjnego dla ludzi, niewychowanych w tradycji tanga. Piazzola odniósł ogromny sukces. Muzycy i tancerze chcieli na tym etapie znaleźć swobodniejsze rytmy, bardziej atrakcyjne. Nowa muzyka i podejście do tanga to duża zasługa Piazzolli.
Współpraca Piazzolli z poetą Horacio Ferrerem w latach 1967-1973 stanowi punkt zwrotny w jego karierze, a także daje pierwsze realne sukcesy. Piazzolla ostatecznie pozostawił tradycje tanga i muzyki tanecznej, a niepowtarzalny głos, który miał, dał mu międzynarodową sławę.
Upadek junty wojskowej w Argentynie w 1983 roku i fenomenalny sukces na całym świecie serialu “Tango Argentino”, który miał premierę w tym samym roku, to ponowne zwrócenie uwagi na tango, postawienie w centrum uwagi zarówno muzyków, jak i tancerzy. Pokazy tanga pojawiały się licznie w Buenos Aires i zaczęły rozprzestrzeniać na całym świecie.
Młodzi ludzie byli chętni, aby ponownie podkreślić swoje argentyńskie korzenie, i chcieli nauczyć się tańczyć tango. Tańce, który można było tańczyć w podziemiu, wróciły do przestrzeni otwartej, a ludzie, którzy nie tańczyli 20-30 lat stopniowo znów zaczęli tańczyć.
Nowe zainteresowanie tańcem stworzyło zapotrzebowanie na muzykę tangową, które zaczęła być ponownie wydana, najpierw na kasetach, a następnie na CD. Przez 24 godziny można było słuchać tanga w stacji radiowej FM Tango, a następnie przez stację kablową, Solo Tango. Nowa generacja tancerzy i muzyków, wychowany na tango nuevo, lub nawet nie znających tanga, zaczyna odkrywać tradycję. Najnowsze nagrania są wciąż pod silnym wpływem Piazzolli, ale niektórzy młodsi muzycy zdają sobie sprawę, że duża część widowni w przyszłości to będą ludzie, którzy przychodzą oglądać i słuchać tanga poprzez taniec.
Tango tworzone w XXI wieku określane jest jako neotango. Te ostatnie tendencje można opisać jako „electro tango” lub „tango fusion”, gdzie wpływy elektroniczne są odczuwalne w wielu zakresach: od bardzo subtelnych do raczej dominujących.
Tanghetto czy Carlos Libedinsky są dobrymi przykładami subtelnego wykorzystania elementów elektronicznych. Muzyka ta nadaje wrażenie, kompleks rytmiczny i melodyjny splątanie, które sprawia, że tango jest tak wyjątkowe. Gotan Project to grupa, która powstała w Paryżu. W jej skład wchodzą muzycy – Cohen Solal, Eduardo Makaroff i Christoph Müller. Tworzą oni dźwięk wyposażony w wiele elementów elektronicznych. Niektórzy tancerze lubią tańczyć do tej muzyki, choć wielu traktuje ją jako przerwy w określonym stylu i tradycji.
Bajofondo Tango Club to kolejny przykład electro-tango. W 2004 roku wytwórnia płytowa, World Music Network, wydała zbiór pod tytułem „The Rough Guide to Tango Nuevo”.
Termin ma dwa znaczenia. Po pierwsze jest formą muzyki tanga argentyńskiego, która łączy w sobie elementy jazzu i muzyki poważnej. Za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli uznaje się Astora Piazzollę. Po drugie jest to styl tańca, stworzony pod koniec lat osiemdziesiątych XX w. w Buenos Aires. Za jego twórców uznaje się tancerzy – Fabiana Salasa i Gustavo Naveirę. Wprowadzili oni wiele nowych elementów do tańca, a także zmienili sposób uczenia tanga, przywracając improwizacyjny jego charakter.
Dzięki temu pojawili się kolejni tancerze skłonni coraz bardziej eksperymentować z tangiem, aby je rozwijać w ciekawym kierunku. Niepowtarzalny styl rozwinęli m.in. Pablo Veron, Norberto „El Pulpo” Esbrez,”Chicho” Frúmboli, Pablo Villaraza, Dana Frigoli, Pablo Inza, i Eugenia Parilla.
Natomiast forma tango nuevo stworzona przez Piazzolę nie jest tangiem przeznaczonym do tańczenia lecz do słuchania. W jego pięknej, stylizowanej muzyce rytm tanga jest bardzo wyraźny, ale też momentami ulega zakłóceniom czy załamaniom. Harmonia muzyki znacznie odbiega od tradycji, częste są nawiązania do jazzu, a artystów pociągają niekonwencjonalne metody gry na instrumentach. W tej muzyce pozostaje jednak atmosfera i wrażenie pewnego niedopowiedzenia czy melancholii.
Wszystkie zmiany w porównaniu z klasycznym tangiem sprawiły, że wielu Argentyńczyków nie potrafiło otworzyć się na nie i pogodzić z nowatorskim podejściem do ich narodowego tańca.
Tango to taniec bardzo specyficzny. Uczymy się kroków, a nie pełnych układów. Pierwsze lekcje to nauka “chodzenia”, czyli kroku do przodu oraz do tyłu. Partnerzy uczą się rozumienia swoich intencji – co jest kluczowym elementem.
To prowadzący kreuje przebieg całego tańca i dzięki temu, że potrafi przekazać swój zamysł, łączy poszczególne kroki w całość. Dla nas to największa magia tego tańca – to, że każdy może być inny, a do każdego utworu i melodii, można stworzyć nieskończenie wiele układów.
Wśród podstawowych kroków wyróżniamy: ocho, sentada, media luna, molinete, sandwich. Potem dochodzą: sacady, obroty, gaucha czy inne ozdobniki.
Scena tańca z Alem Pacino, grającym niewidomego, emerytowanego pułkownika amerykańskiej armii w filmie “Zapach kobiety” to chyba najbardziej znane współcześnie filmowe wykonanie. Rola nagrodzona zresztą Oscarem oraz Złotym Globem w 1992 roku.
Jednak tango w filmie pojawia się od bardzo dawna. W produkcjach hollywodzkich sceny znajdziemy w „Moulin Rouge”, „Take the lead” (Antonio Banderas), „Shall We Dance”, „Chicago”, „Evita” a nawet w “Nigdy nie mów nigdy” z Seanem Connery w roli Jamesa Bonda.
Z kolei w filmach argentyńskich najbardziej znanym aktorem był… Carlos Gardel. Jego ostatni film to “Tango Bar” z 1935. Niedługo po jego premierze aktor zginął w katastrofie lotniczej. Wcześniej wystąpił w kilkunastu filmach m.in. „The Lights of Buenos Aires”, „Suburban Melody”, „Downward Slope”, „The Tango on Broadway”.
Przez Argentyńczyków traktowany za Boga, uważany za największego śpiewaka tanga oraz jednego z największych kompozytorów tego gatunku muzycznego.
To on w 1917 roku za sprawą nagranej przez siebie piosenki “Mi noche triste” wprowadził tekst do tanga argentyńskiego. Co ciekawe sukcesy tanga argentyńskiego na świecie pojawiły się wcześniej niż fenomen Gardela. I tak w Paryżu uwielbienie dla tanga wybucha w 1913 r. Różnica jest jednak zasadnicza, ponieważ przed Gardelem tango było muzyką głównie do słuchania i tańczenia, a dzięki niemu stało się także do śpiewania. W latach 1911-18 Gardel śpiewał w duecie z Razzano, z którym odnosił największe sukcesy. W latach 1917-1925 powstał nowy gatunek, czyli piosenka tanga. W latach 1917-1921 Gardel nagrał 17 tang, w 1922 – 20, a w 1923 – 33 tanga. W tym czasie śpiewanie tanga było jego głównym sposobem na życie.
Od 1930 r. Gardel przebywał w Paryżu i w Buenos Aires. W kolejnych latach pracował nad filmami w Nowym Jorku.
Wraz ze swoim wieloletnim współpracownikiem, Alfredo Le Pera, stworzyli wiele klasycznych tang np. “Mi Buenos Aires Querido” czy “Volver”. Dorobek Gardela obejmuje około 1500 utworów. Płyty z jego nagraniami rozchodziły się w ogromnych nakładach. Dziś także cieszą się popularnością.
Rodzice Astora to włoscy emigranci, którzy przyjechali do Argentyny. Syn urodził się w 1921 roku w miejscowości Mar del Plata w Argentynie.
8-letni Piazzola dostał od ojca swój pierwszy bandoneon, a cztery lata później podjął naukę u Beli Wildy, wybitnego węgierskiego pianisty, ucznia Siergieja Rachmaninowa. Jako trzynastolatek zagrał u boku Carlosa Gardela w filmie “El Día Que Me Quieras”. W latach 1925-36 mieszkał wraz z rodziną w Nowym Jorku. Po powrocie do Argentyny, w roku 1939, dołącza do zespołu Aníbala Troilo – wówczas najbardziej znanej orkiestry grającej tango.
Po śmierci Troili Piazzolla rozpoczyna karierę solową. W 1954 r. dostaje stypendium i wyjeżdża do Paryża, by kształcić się u Nadii Boulanger. To ona nauczyła Astora, aby czerpał inspiracje z ojczystej muzyki i przekierowała jego zainteresowanie na tango.
Na początku lat 80. Piazzola zdobył międzynarodową sławę. Tworzył wówczas z Quinteto Tango Nuevo, z którym koncertował do 1989 r. Potem skupił się na koncertach na bandoneon. W latach 80. Piazzola osiągnął duże sukcesy muzyczne także w USA. W 1990 roku jego kariera została przerwana przez udar mózgu.
Urugwajsko-argentyński poeta, recytator, pisarz i tekściarz tanga. Jest szczególnie znany z tego, że skomponował teksty do tang Astora Piazzolli, takich jak: “Balada para un loco” i “Chiquilin de Bachín”. Urodził się 2 czerwca 1933 r.
W 1950 roku współprodukował cotygodniowy program radiowy “Seleccion de tanga” w Montevideo, który miał na celu promowanie nowych rozwiązań w tangu. Z programu wyrosła El Club de la Guardia Nueva, którą założył w Buenos Aires w 1954 roku do organizowania koncertów w Montevideo. To było miejsce dla tych muzyków, którzy pomagają zrewolucjonizować tango, takich jak Aníbal Troilo, Horacio Salgán, a zwłaszcza Astor Piazzolla . Pierwsze spotkanie z Piazzollą w 1955 roku, okaże się ważnym punktem zwrotnym w życiu Ferrera.
Ferrer przez siedem lat redagował, ilustrował i kierował magazynem „Tangueando”. Wiersze i tanga, które pisał w tym czasie, pozostawały nieopublikowane. Mniej więcej w tym samym okresie pomiędzy 1956 i 1959 roku, studiował bandoneon i dołączył do małej orkiestry tanga jako bandoneonista. W 1959 r. ukazała się jego pierwsza książka, “El Tango” – historia i ewolucja tanga, opublikowane przez Peña Lillo. Od tej pory prowadził liczne programy radiowe i telewizyjne po obu stronach La Platy.
W 1967 roku nagrał wiersze „Romancero canyengue” dla niezależnej wytwórni argentyńskiej Trova, w towarzystwie gitarzysty, Agustína Carlevaro. Największe sukcesy osiągnął jednak przy współpracy z Astorem Piazollą. Razem skomponowali serię tang, poczynając od 1969 r. Dzieła okazały się sukcesami i najbardziej znanymi utworami w Buenos Aires, np. „Canción de las venusinas”, „La Bicicleta Blanca” i „Fabula para Gardel”, zawarte w albumie Astor Piazzolla y Horacio Ferrer en persona .
W 1970 Ferrer napisał „El Libro del Tango. Arte Popular de Buenos Aires”, a po niej w 1980 rozszerzoną edycję do trzech tomów i ponad dwóch tysięcy stron. To jedno z najbardziej szczegółowych badań nad tangiem.
W 1983 roku uzyskał obywatelstwo argentyńskie. W 1990 r. został prezesem Academia Nacional de Tango w Argentynie.
Zmarł 21 grudnia 2014 w Buenos Aires.
